Yatıyoruz corona virüs, kalkıyoruz karantina… Saatler geçiyor bir bakıyoruz dünyada coronadan ölenlerin sayısı katlanmış gidiyor. Bir yandan çekirge istilası öte yandan karıncaların yer yüzüne çıkması… Depremler, fırtınalar derken nasıl bir 2020’de yaşıyoruz bilmiyoruz, hoş yaşadığımızın farkında mıyız o da bilinmiyor! Son birkaç ayı etkisi altına alan corona virüs hakkında tüm merak edilenleri paylaşmıştık şu yazımızda. Corona virüs’ten sonra ikinci kelime olarak hayatımıza giren pandemi ya da pandemic ne demek biraz bundan bahsedelim.

Pandemi nedir, kısaca...

Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve binlerce kişinin ölümüne neden olan corona virüs Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edildi. Şimdi hepimizin merak ettiği sorulardan birkaçı; pandemi nedir, pandemik hastalıklar nelerdir, pandemiler nedir? Kısaca şöyle tanımlayalım. Pandemiler ya da pandemik hastalıklar olarak tanımlanan sağlık sorunları bir kıta ve hatta tüm dünya yüzeyine yayılan, etkisini tek bir yerde değil tüm dünyada gösteren bulaşıcı hastalıklara verilen isimdir. Bazı kaynaklarda pandemie olarak da geçer. Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan corona virüs ilk zamanlar tehlikeli bir hastalıktı ancak giderek dünyaya yayılması üzerine artık hastalık değil bir salgın haline geldi. Dünyada eş zamanlı olarak çok yaygın bir şekilde olan ve tüm insanlığı tehdit eden bulaşıcı hastalığa pandemi deniyor. Pandemik hastalık nedir sorusunun yanıtı ile devam edelim. Pandemik hastalık da pandemi türünde olan hastalıkların genel çatısıdır. Yani corona virüs bir pandemik hastalıktır. Her hastalık pandemi midir? Elbette hayır. Bir hastalığın pandemi sayılması için bazı önemli kriterler gerekiyor. Bunları birkaç başlık altında toplayalım.

                                  

Pandemi nasıl ilan edilir?

Bir hastalığın pandemi olup olmadığının tespiti Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılıyor. Hastalığın pandemi sayılabilmesi için şu kriterler göz önünde bulundurulur;

• Virüsün yeni tip bir virüs olması yani nüfusun daha önce maruz kalmadığı bir hastalık türü olması
• İnsanlar arasında kolayca yayılabilmesi ve hastalığa neden olan bu etmenin tehlikeli bir hastalığa yol açması
• İnsandan insana çok kolay geçebilmesinin yanı sıra sürekli olarak bulaşarak hastalığın tüm dünyaya yayılması

Pandemi hastalıklara örnek olarak geçtiğimiz yıllarda yaşanan salgınları verebiliriz; 1918 yılında ortaya çıkan ve dünyayı etkisi altına alan İspanyol gribi, 1957 yılında Singapur’da milyonu bulan kişinin ölümüyle sonuçlanan Asya gribi, 1968 yılında Hong Kong’da 500 binden fazla kişinin ölümüne neden olan Hong Kong gribi gibi… Bu salgınlar sadece dünyayı kasıp kavurmakla kalmadı; 2009 yılında biz de bu salgınlardan nasibimizi aldık ne yazık ki. Domuz gribini hatırlamayan yoktur. İlk olarak Meksika’da görülen ancak sonra ülkemize kadar ulaşan domuz gibi binlerce insanın ölümüne neden oldu. Domuz gribi günümüzde, onca yıl geçmesine rağmen hala varlığını sürdürüyor olsa da etkisi biraz daha azaldı diyebiliriz. Domuz gribi teşhisi konan hastalar, gelişen ilaçlar ve/veya aşılar sayesinde tedavi edilebiliyor. Tarihteki pandemiler arasında kara veba, kolera, tifo gibi hastalıklar da bulunuyor.

           

Endemi, epidemi ve pandemi arasındaki fark nedir?

Endemi, epidemi ve pandemi birbiri ile karıştırılan ancak aralarında fark olan kavramlardır. Bu üç kavramın arasındaki farkı şu şekilde anlatalım;

• Küçük çaptaki salgınlara endemi denir. Bu salgınlar dünya genelinde bir tehdit değildir yalnızca belirli bir bölgeyi etkiler.
• Daha büyük çaplı salgınlara epidemi denir. Epidemiler bir ülkeyi etkileyecek kadar büyük olur. Endemi kadar basit değil, pandemi kadar da korkutucu değildir ancak korkutucu olmaması, basite indirgeneceği anlamına gelmez çünkü burada söz konusu bir ülkedir.
• Ve so olarak pandemi. Dünyanın yarısından fazlasını hatta neredeyse tümünü etkileyen salgınlara pandemi deniyor. Çin’in Wuhan bölgesinden yayılan coronavirüs tüm dünyayı etkisi altına aldığı için Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından artık bir pandemi olarak ilan edildi.

Dünyada hala varlığını sürdüren pandemiler de mevcut. Küresel pandemi örneklerinden en bilineni AIDS. 2020 yılında 1.8 milyon insan AIDS nedeniyle hayatını kaybediyor. 2019 yılında çıkan ve 2020’de etkilerini arttıran korona virüs pandemisi de devam eden pandemik hastalıklardan.